Η διοίκηση και η εκμετάλλευση των ελληνικών λιμένων από της ιδρύσεως του Ελληνικού Κράτους, ασκείται από το ίδιο το Κράτος, μέσω των δια νόμων θεσμοθετημένων Φορέων διοίκησης και εκμετάλλευσής των. Ως χώρα με κατεξοχήν ναυτική παράδοση, με το Νόμο ΡΚΘ του 1866, ξεκίνησαν οι νομοθετικές ρυθμίσεις για τη λειτουργία του λιμενικού συστήματος.
Με την πάροδο του χρόνου, οι Φορείς διοίκησης και εκμετάλλευσης πήραν δυο μορφές, του Λιμενικού Ταμείου (ουσιαστικά με το από 14-1-1939 Β.Δ «περί κωδικοποιήσεως των περί Λιμενικών Ταμείων διατάξεων»), το οποίο ως ΝΠΔΔ διοικείται από «Λιμενική Επιτροπή» με πρόεδρο και μέλη εκπροσώπους των τοπικών Φορέων και Δημοσίων Υπηρεσιών (για όλα τα λιμάνια πλην Πειραιά και Θεσσαλονίκης) και του Οργανισμού Λιμένα, για τα λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης λόγω του μεγάλου κύκλου εργασιών τους (με τον Α.Ν 1559/1950 για Πειραιά και το ΝΔ 2551/1953 για Θεσσαλονίκη).
Με το Ν.2688/1999 οι Οργανισμοί Λιμένα Πειραιά και Θεσσαλονίκης μετατράπηκαν σε Ανώνυμες Εταιρείες (ΟΛΠ ΑΕ και ο ΟΛΘ ΑΕ) και την περίοδο 2001-2003 εισήχθησαν στο Χρηματιστήριο.
Με το άρθρο 28 του Ν. 2738/1999 οι Δήμοι απέκτησαν τη δυνατότητα να πάρουν τις αρμοδιότητες των αντίστοιχων Λιμενικών Ταμείων και να δημιουργήσουν, με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, τα «Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία».
Το 2001, με το Ν.2932 μετά τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, άλλα δέκα (10) λιμάνια, συνολικά δώδεκα (12), μεταξύ των οποίων και της Αλεξανδρούπολης, μετατράπηκαν σε Ανώνυμες Εταιρείες.
Την περίοδο 2007 - 2009, υπήρξαν σκέψεις να εφαρμοστεί και στις διοικήσεις των λιμανιών η λογική των συγχωνεύσεων, όπως στους ΟΤΑ με τα σχέδια «Καποδίστριας - Καλλικράτης». Ο στόχος ήταν διπλός : Αφενός η εξειδίκευση των λιμανιών και αφετέρου οι οικονομίες κλίμακας.
Είχε γίνει πλέον αντιληπτό, έστω και μετά από χρόνια, ότι ήταν παράλογο τα τέσσερα λιμάνια της Αττικής (Πειραιάς, Ελευσίνα, Λαύριο, Ραφήνα) σε απόσταση αναπνοής το ένα από το άλλο, και αυτά της Βορείου Ελλάδος (Βόλος, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη), να επενδύουν ή να επιχειρούν να επενδύσουν για να διαθέτουν υποδομές για όλες τις λιμενικές δραστηριότητες : container terminal, car terminal, χύδην φορτία, ακτοπλοΐα, κρουαζιέρα κλπ. Διαφορετικά λιμάνια, κάτω από ένα έμπειρο Φορέα Διοίκησης, θα έπαυαν να είναι ανταγωνιστικά, θα μείωναν το κόστος λειτουργίας τους και θα ειδικεύονταν σε συγκεκριμένους λιμενικές δραστηριότητες.
Την περίοδο 2009 - 2011, οι σκέψεις αυτές, μεταφέρθηκαν και στη Βουλή αλλά παρέμειναν σε επίπεδο συζήτησης και όχι νομοθετικής ρύθμισης. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθεί πολύτιμος χρόνος και να μας προλάβει η «κρίση»
Τα ελληνικό λιμενικό σύστημα στη δίνη των μνημονίων
Μετά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2009, η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε το «πρώτο μνημόνιο» Ν.3845/2010 «Μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της Ελληνικής οικονομίας από τα κράτη της ευρωζώνης και το ΔΝΤ», αποδεχόμενη δυο πολύ σκληρούς όρους : Την ολοκληρωτική δέσμευση του συνόλου της περιουσίας του ελληνικού κράτους (περιλαμβανομένων και των λιμένων) και την παραίτησή της απ’ όλες τις ασυλίες κι απ’ όλα τα δικαιώματα εθνικής κυριαρχίας.
Στο «δεύτερο μνημόνιο» Ν.3985/2011«Μεσοπρόθεσμο πλαίσιο δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-15» και Ν.3986/2011 «Επείγοντα μέτρα εφαρμογής μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012-15», συστάθηκε το περίφημο «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου -Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ Α.Ε».
Μέσα από το Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ, η περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου, στην οποία περιλαμβάνονται και τα λιμάνια, θα περνά σε εταιρείες-επενδυτές, με αποκλειστικό σκοπό την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των δανειστών μας και την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.
Με την 195/27-10-2011 Απόφαση της Διυπουργικής Επιτροπής (ΦΕΚ 2501 Β /4-11-2011) το Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ Α.Ε πήρε τις μετοχές και τα πλήρη δικαιώματα ψήφου και των δώδεκα (12) Οργανισμών Λιμένα Α.Ε, φυσικά και το δικού μας ΟΛΑ ΑΕ, για αξιοποίηση προς όφελος των δανειστών μας. Η αξιοποίηση γίνεται με δυο τρόπους : Τη «Σύμβαση Παραχώρησης» δηλ. την ενοικίαση μέρους των δραστηριοτήτων του λιμένα ή τη «Μετοχοποίηση» δηλ. την πώληση μετοχών η οποία συνεπάγεται δικαιώματα σε όλες τις δραστηριότητες του λιμένα.
Στα πλαίσια αυτά, το Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ μέχρι σήμερα, πέτυχε : (ι) Την πώληση του 67% των μετοχών του ΟΛΠ ΑΕ, μέσα από μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε τo Μάρτιο του 2014 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2016 και (ιι) Την πώληση του 67% των μετοχών του ΟΛΘ ΑΕ, μέσα από μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε τoν Απρίλιο του 2014 και ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2018.
Στο «τρίτο μνημόνιο» Ν.4334/2015 «Επείγουσες ρυθμίσεις για τη διαπραγμάτευση και σύναψη συμφωνίας με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης» και Ν. 4336/2015 «Κύρωση του Σχεδίου Σύμβασης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας» υπήρχαν αναφορά για το θέμα των 12 Οργανισμών Λιμένα ΑΕ. Για τον ΟΛΠ ΑΕ και ΟΛΘ ΑΕ που ήδη είχαν ξεκινήσει, από το Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ, οι διαδικασίες πώλησης των μετοχών τους, θα ολοκληρώνονταν (όπως και έγινε). Για τα υπόλοιπα 10 λιμάνια (περιλαμβάνεται και η Αλεξανδρούπολη) η αξιοποίηση θα γίνει, όπως κυβερνητικοί αξιωματούχοι και το Τ.Α.Ι.ΠΕ.Δ διατείνονται, όχι με πώληση μετοχών, αλλά με συμβάσεις παραχώρησης. Άλλωστε, από τη δεκαετία του 1990, η Ε.Ε επικροτούσε την απελευθέρωση των «λιμενικών υπηρεσιών» με τη μορφή παραχώρησης λιμενικών υπηρεσιών σε εταιρείες διαχείρισης λιμένων ή σε εταιρείες μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, μέσα από διεθνείς διαγωνισμούς.
Το θέμα είναι πότε θα ξεκινήσει αυτή η περίφημη αξιοποίηση με ‘’συμβάσεις παραχώρησης’’ και για τα δέκα λιμάνια ΑΕ. Ειδικά για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, την ακούμε και μάλιστα ως πρώτη προτεραιότητα, από το 2014, ενώ τον τελευταίο καιρό έχει γίνει μέρος ενός νέου «ψυχρού πολέμου». Αναμένουμε…
Η διοίκηση και διαχείριση στα λιμάνια Αλεξανδρούπολης και Σαμοθράκης
Τη διοίκηση και την εκμετάλλευση των λιμένων Αλεξανδρούπολης και Καμαριώτισσας Σαμοθράκης, από το 1939 μέχρι και το 1950, την είχαν τα αντίστοιχα Λιμενικά Ταμεία.
Με το από 28-11-1950 Β.Δ «περί συγχωνεύσεως των Λιμενικών Ταμείων Ν. Έβρου» (ΦΕΚ 280Α/12-12-1950), τα Λιμενικά Ταμεία Αλεξανδρούπολης και Σαμοθράκης, συγχωνευτήκαν σε ένα με την επωνυμία «Λιμενικό Ταμείο Ν. Έβρου».Έτσι και τα δυο λιμάνια συμπορεύτηκαν με συν-διοίκηση και συν- εκμετάλλευση που γινόταν από την Αλεξανδρούπολη για μια συνεχόμενη περίοδο πενήντα (50) ετών. Απλά στην 8μελη (όλοι εκπροσωπούσαν φορείς της Αλεξανδρούπολης) Λιμενική Επιτροπή Έβρου συμμετείχε ως ένατο μέλος και ένας εκπρόσωπος της Κοινότητας Σαμοθράκης. Η Λιμενική Επιτροπή Έβρου, όριζε για αντιπρόσωπό της στη Σαμοθράκη ένα Δημόσιο Υπάλληλο που υπηρετούσε στο νησί ή τον πρόεδρο της Κοινότητας Σαμοθράκης.
Το 2001, με το άρθρο εικοστό πρώτο παρ. 1 του Ν.2932/2001 το «Λιμενικό Ταμείο Ν. Έβρου» διασπάστηκε και πάλι σε «Λιμενικό Ταμείο Αλεξανδρούπολης» και «Λιμενικό Ταμείο Σαμοθράκης».
Το «Λιμενικό Ταμείο Σαμοθράκης» επανήλθε, ως προς τη λειτουργία του, στο νομικό καθεστώς που ίσχυε κατά το χρόνο (1950) της συγχώνευσής του, δηλ ως ΝΠΔΔ σύμφωνα με τις διατάξεις του Β.Δ περί Λ.Τ του1939.
Το «Λιμενικό Ταμείο Αλεξανδρούπολης» με το άρθρο εικοστό πρώτο παρ.2 του ίδιου νόμου (2932/2001) μετατράπηκε σε Οργανισμό Λιμένα Α.Ε με το διακριτικό τίτλο Ο.Λ.Α Α.Ε για την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος και διεπόμενο από τις διατάξεις του νόμου 2190/1920 «Περί Ανωνύμων Εταιρειών».
Το 2006, με το άρθρο 22 του Ν.3450/2006, το «Λιμενικό Ταμείο Σαμοθράκης» συγχωνεύτηκε στον ΟΛΑ ΑΕ με αποτέλεσμα ο ΟΛΑ Α.Ε να έχει το αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης, διαχείρισης και εκμετάλλευσης των λιμένων της Σαμοθράκης (λιμένας Καμαριώτισσας και αλιευτικό καταφύγιο Θέρμων) καθώς και των αντιστοίχων χερσαίων χώρων της «Ζώνης Λιμένα» τους.
Η διοίκηση και η διαχείριση στα λιμάνια των νησιών
Σχεδόν σε όλα τα νησιωτικά λιμάνια, μικρά και μεγάλα, λειτουργούν «Δημοτικά Λιμενικά Ταμεία» σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 28 του Ν. 2738/1999 ή «Λιμενικά Ταμεία» σύμφωνα με τις διατάξεις από 14-1-1939 Β.Δ «περί κωδικοποιήσεως των περί Λιμενικών Ταμείων διατάξεων» όπως αυτό ισχύει σήμερα. Δυο παραδείγματα για ένα μικρό και ένα μεγάλο λιμάνι. Στη Μυτιλήνη λειτουργεί «Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο» και στη Σκύρο λειτουργεί «Λιμενικό Ταμείο».Στην πράξη, έχει αποδειχτεί ότι με αυτή τη μορφή λειτουργούν αποτελεσματικά και βοηθούν ποικιλοτρόπως όχι μόνο το λιμάνι αλλά όλο το νησί.
Άλλα δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα επιτυχημένων λιμανιών : το «Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Σκιάθου», που δεν λειτουργεί υπό τον Οργανισμό Λιμένα Βόλου Α.Ε, αλλά αυτόνομα και το «Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Θάσου», που δεν λειτουργεί υπό τον Οργανισμό Λιμένα Καβάλας Α.Ε, αλλά αυτόνομα. Εδώ ;
Θα κάνω ειδική αναφορά στο «Λιμενικό Ταμείο Σκύρου», καθώς Σκύρος και Σαμοθράκη έχουν κοινά χαρακτηριστικά. Έχουν σχεδόν τον ίδιο πληθυσμό (2994 και 2859 κατοίκους αντίστοιχα), απέχουν από το λιμάνι ακτοπλοϊκής σύνδεσής τους την ίδια απόσταση (περίπου 30 ν.μ), συνδέονται με ένα Ε/Γ-Ο/Γ (επιδοτούμενο τη χειμερινή περίοδο). Στη Σκύρο, μετά από αγώνες, πέτυχαν να συνεχίζει να λειτουργεί αυτόνομα το Λιμενικό τους Ταμείο. Όταν περί τα τέλη του 2012, γίνονταν συζητήσεις για τη δημιουργία ενός νέου Οργανισμού Λιμένα, του Οργανισμού Λιμένα Εύβοιας Α.Ε, στον οποίο θα εντάσσονταν όλα τα Λιμενικά Ταμεία (Μαντουδίου, Αλιβερίου, Κύμης, Σκύρου κλπ) του νομού Ευβοίας, οι φορείς της Σκύρου αντέδρασαν και απαίτησαν να μην ενταχτεί η Σκύρος στον ΟΛΕ ΑΕ. Πράγματι, στο άρθρο 51 του Ν.4153/2013 με το οποίο το Λιμενικό Ταμείο Χαλκίδος μετετράπη σε Οργανισμό Λιμένα Εύβοιας Α.Ε συγχωνεύοντας όλα τα Λιμενικά Ταμεία του νομού Ευβοίας δεν υπήρχε το Λιμενικό Ταμείο Σκύρου. Το Λιμενικό Ταμείο Σκύρου λειτουργεί αυτόνομα, έχει κέρδη, έχει δική του ιστοσελίδα (www. Inariaport.gr ) προβάλλοντας όλο το νησί ενώ βραβεύτηκε κατ’ επανάληψη για τη συμβολή του στο θαλάσσιο τουρισμό.
Δυστυχώς για τη Σαμοθράκη, το πνεύμα των Σχεδίων «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» και «ΚΑΛΙΚΡΑΤΗΣ» για την αυτοδυναμία των νησιωτικών Δήμων, επικράτησε μόνο σ’ αυτό καθεαυτό το Δήμο και όχι και στο λιμάνι, όπως συνέβη με τους νησιωτικούς Δήμους που προανέφερα.
Οι παλινωδίες (βλέπε Β.Δ 14-1-1939, Β.Δ 12-12-1950, Π.Δ 390/1993, Ν.2932/2001 και Ν.3450/2006) με το Φορέα Διοίκησης και Εκμετάλλευσης της Σαμοθράκης λειτούργησαν εις βάρος, όχι μόνο του λιμένα αλλά και όλου του νησιού.
Από όλα τα παραπάνω εκτεθέντα, κατά την προσωπική μου άποψη, για το καλό της Σαμοθράκης, ανεξάρτητα από τον τρόπο της επικείμενης αξιοποίησης του λιμένα Αλεξανδρούπολης με μετοχοποίηση ή συμβάσεις παραχώρησης, η Σαμοθράκη και τα λιμάνια της δεν θα έχουν κανένα όφελος. Τα λιμάνια της Σαμοθράκης, για τον ΟΛΑ ΑΕ, με την οποιαδήποτε επικείμενη μορφή του, θα συνεχισουν να είναι τα απο-παίδια του.
Τόσα χρόνια λειτουργίας του ΟΛΑ ΑΕ δεν κατάφερε να αναπτύξει το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης που το παρέλαβε διεθνές και το κατάντησε τοπικό. Θα αναπτύξει τα λιμάνια της Σαμοθράκης ;
Αλεξανδρούπολη Οκτώβριος 2018
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
irineossamothraki Blog
Τον τελευταίο καιρό γίνεται συζήτηση για την πώληση ή την παραχώρηση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, επειδή το/τα λιμάνι/α της Σαμοθράκης είναι υπό τον ΟΛΑ, αναρωτιόμουν τι θα γίνει. Ζήτησα λοιπόν από τον κύριο Παπανικολόπουλο ως καλό γνώστη επί των σχετικών θεμάτων αν μπορούσε να γράψει ένα άρθρο που να ασχολείται με το θέμα, για να μάθουμε κι εμείς κάποια πράγματα. Τον ευχαριστώ πολύ που ανταποκρίθηκε άμεσα.
irineossamothraki Blog