Με την υπογραφή της Συνθήκης, στις 24 Ιουλίου 1923, διευθετήθηκαν δυο κυρίως θέματα : Τα σύνορα Ελλάδος–Τουρκίας και το καθεστώς των μειονοτήτων (μουσουλμάνων στη Θράκη και χριστιανών στην Κωνσταντινούπολη).
Επί 50 χρόνια (Ιούλιος 1923 - Ιούνιος 1973), μπορούμε να πούμε ότι πράγματι υπήρξε μια βιώσιμη ισορροπία στο Αιγαίο και τη Θράκη.
Όμως, από το καλοκαίρι του 1973, στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις, ξεκίνησε μια περίοδος, που συνεχίζεται και σήμερα, με εντάσεις, προβλήματα και κρίσεις. Μάλιστα, υπήρξαν τρεις κρίσεις (1976, 1987,1996) που έφεραν τις δυο χώρες στο χείλος του πολέμου.
Το 1973 δεν ήταν τυχαίο. Τη χρονιά αυτή, υπήρξαν δυο ελληνικές ενέργειες : (ι) η εξόρυξη πετρελαίου στο Θρακικό και (ιι) η νομοθέτηση της δυνατότητας επέκτασης των χωρικών υδάτων, που έκαναν τους Τούρκους να φέρουν πλέον στην επιφάνεια, ανοικτά καθαρά και με πληρότητα ό,τι υπόβοσκε μέσα τους, επί μισό αιώνα : Την ανατροπή του status quo και των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων σε όλο το Αιγαίο και τη Θράκη.
Τα πετρέλαια στο Αιγαίο (Θρακικό) Πέλαγος
Στις 23 Δεκεμβρίου 1969, το Ελληνικό Δημόσιο και η Αμερικανική εταιρεία Oceanic Exploration Company, μετά από πολύμηνες συζητήσεις και διαπραγματεύσεις και με βάση τις διατάξεις του άρθρου 5 του τότε ισχύοντος Νόμου 3948/1959 «Περί αναζητήσεως, ερεύνης και εκμεταλλεύσεως υδρογονανθράκων», υπέγραψαν Σύμβαση για την παραχώρηση των σχετικών δικαιωμάτων στο Θρακικό Πέλαγος.
Η Σύμβαση, επικυρώθηκε με το Ν.Δ 462/1969 (ΦΕΚ 67Α/21-3-1970), και περιελάμβανε όλο το Θρακικό πέλαγος με τη Θάσο, τη Σαμοθράκη και τη Ζουράφα. Οι περιοχές αποτυπώθηκαν, ως αναπόσπαστο μέρος της Σύμβασης, στο ναυτικό χάρτη αριθ.1086 του Βρετανικού Ναυαρχείου.
Στις 8 Ιουνίου του 1973, ξεκίνησαν εργασίες για την άντληση του πρώτου ελληνικού πετρελαίου στο Θρακικό, στην περιοχή Πρίνου Θάσου.
Το Νοέμβριο του 1973, και ενώ η Ελλάδα έμπαινε σε μια βαθιά εσωτερική κρίση, στην εφημερίδα της κυβερνήσεως της Τουρκίας δημοσιεύτηκε χάρτης του ΒΑ Αιγαίου όπου περιοχές των τουρκικών χωρικών υδάτων αλλά και διεθνών χωρικών υδάτων, που ως τότε εθεωρούντο ότι ανήκουν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα παραχωρούντο στην κρατική τουρκική εταιρεία ΤΡΑΟ για διενέργεια ερευνών.
Το καλοκαίρι του 1975, ακριβώς ένα χρόνο μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και συνάμα την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα, ακυρώθηκε η Σύμβαση του 1969 και συνομολογήθηκε νέα (14-6-1975) η οποία δεν αναφέρεται πλέον στο Θρακικό αλλά, … εις συγκεκριμένην θαλάσσιαν περιοχήν του Θρακικού, Δυτικώς της νήσου Θάσου γνωστήν ως «Ανακάλυψις ΠΡΙΝΟΣ» … Η νέα Σύμβαση επικυρώθηκε με το Νόμο 98/1975 (ΦΕΚ 161Α/1-8-1975).
Μετά την κρίση του Ιουλίου 1976 με το τουρκικό ερευνητικό «ΧΟΡΑ», ήρθε το «Πρωτόκολλο της Βέρνης», το Νοέμβριο του 1976 μεταξύ Καραμανλή και Ντεμιρέλ, που προβλέπει αμοιβαία αποχή Ελλάδας και Τουρκίας από έρευνες στο Αιγαίο, έξω από τα 6 ναυτικά μίλια των χωρικών υδάτων και των δυο χωρών.
Μετά την κρίση του Μαρτίου 1987 με το τουρκικό ερευνητικό «ΣΙΣΜΙΚ Ι», ήρθαν δυο Συμφωνίες :
(ι) Η «Συμφωνία του Νταβός», τον Ιανουάριο του 1988, όπου στο Νταβός της Ελβετίας, οι δύο Πρωθυπουργοί Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ αποφάσισαν το «μη πόλεμο», συμφωνώντας να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να μην προκύψει άλλη κρίση μεταξύ των δύο χωρών, να συναντιούνται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο και να εγκαταστήσουν απευθείας τηλεφωνική γραμμή…
(ιι) Η «Συμφωνία της Βουλιαγμένης», τον Μάιο του 1988, όπου οι δύο Πρωθυπουργοί Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ, συναντήθηκαν στον «Αστέρα Βουλιαγμένης» και αποφάσισαν να παγώσει κάθε έρευνα στο Αιγαίο έξω από τα χωρικά ύδατα των δύο πλευρών…
Μετά την κρίση του Ιανουαρίου 1996 με τα Ίμια, ήρθε η «Συμφωνία της Μαδρίτης», όπου στη Μαδρίτη, στις 8 Ιουλίου του 1997, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σημίτης και ο Τούρκος πρόεδρος Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ υπέγραψαν κοινή δήλωση, γνωστή ως «Συμφωνία της Μαδρίτης», στην οποία, για πρώτη φορά, γινόταν αναφορά σε ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο.
Όλες οι Συμφωνίες, μετά το «Πρωτόκολλο της Βέρνης», ήταν απλά, η επιβεβαίωση και η επικαιροποίησή του, δίνοντας το δικαίωμα στην Τουρκία να επιμένει ότι οι δυο χώρες δεσμεύονται από αυτό το Πρωτόκολλο μέχρι να επιλύσουν το πρόβλημα της υφαλοκρηπίδας.
Η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων
Μέχρι το 1936, το νομοθετικό καθεστώς για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων δεν ήταν σαφές. Το 1936, με τον Α.Ν 230/1936 «Περί καθορισμού αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας», η Ελλάδα, όρισε την αιγιαλίτιδα ζώνη στα 6 ν.μ. Το καθεστώς αυτό, ισχύει μέχρι και σήμερα.
Στο Αιγαίο, Ελλάδα και Τουρκία, διατηρούν τα χωρικά τους ύδατα στα έξι (6) ναυτικά μίλια. Με αυτό το καθεστώς, η Ελλάδα ασκεί κυριαρχία στο 35%, η Τουρκία στο 9% ενώ το 56% είναι διεθνή ύδατα.
Τον Οκτώβριο του 1973, η Ελλάδα, για πρώτη φορά, επιχείρησε να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, πέραν των έξι ναυτικών μιλιών.
Με το Νομοθετικό Διάταγμα 187/1973 «Περί Κώδικος Δημοσίου Ναυτικού Δικαιου» (ΦΕΚ 261 Α/03-10-1973) το οποίο ισχύει και σήμερα, το άρθρο 139 αναφέρει ότι ‘’τα χωρικά ύδατα περιλαμβάνουν θαλάσσιαν ζώνην πλάτους έξι (6) ναυτικών μιλίων, αλλά δυνάμενον να ορισθούν και διαφόρως (σ.σ υπονοώντας την επέκτασή τους), δια Προεδρικών Διαταγμάτων προτάσει του Υπουργικού Συμβουλίου’’. Η δυνατότητα αυτή, ουδέποτε αξιοποιήθηκε.
Η Ελλάδα, με την επικύρωση (Ν.2321/1995) της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, απέκτησε και μέσω αυτής το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών της υδάτων μέχρι τα 12 ν.μ. Όμως και αυτή τη φορά δεν το έπραξε. Στην περίπτωση αυτή, στο Αιγαίο, η Ελλάδα θα ασκούσε κυριαρχία στο 64%, η Τουρκία στο 10%, και το 26% θα ήσαν διεθνή ύδατα. Η Τουρκία, αμφισβητεί το δικαίωμα επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων πέραν των 6 ν.μ και στη Μεγάλη Εθνοσυνέλευσή της,το1995, αποφάσισε ότι ενδεχόμενη επέκτασή τους θα αποτελούσε αιτία πολέμου (casus belli).
Κατά την προσωπική μου εκτίμηση και η ίδρυση του (Δημοκρίτειου) Πανεπιστημίου Θράκης, τον Ιούλιο του 1973, με το Ν.Δ 87/1973 «Περί ιδρύσεως Πανεπιστημίων εις Θράκην και εις Κρήτην» (ΦΕΚ 159 Α/27-7-1973), έπαιξε το ρόλο του.
***
Οι Τούρκοι, με πάμπολλους τρόπους, και ειδικά από το 1973 και μετά, συνεχώς διεκδικούν, παρασέρνοντάς μας σ’ ένα ατελείωτο ‘ανατολίτικο παζάρι’ που εκ φύσεως το γνωρίζουν καλύτερα. Αυτοί όλο και κάτι κερδίζουν ενώ εμείς, όλο και κάτι χάνουμε.
Νομοτελειακά, έτσι όπως πάμε, με τη συμπλήρωση των 100 χρονών από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, κινδυνεύουμε να τους τα έχουμε δώσει όλα.
Θεός φυλάξοι…
Αλεξανδρούπολη - Δεκέμβριος 2016
ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)