Η Σαμοθράκη εδώ και χρόνια έχει χαρακτηριστεί σαν το νησί της φύσης και της Ιστορίας. Το θέμα της φύσης είναι το ένα μεγάλο βασικό κεφάλαιο που χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση και συζήτηση. Για το κομμάτι της ιστορίας όμως ανησυχώ ιδιαίτερα γιατί βλέπω ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη υποβάθμιση και συσσώρευση προβλημάτων
Εγώ ιστορικός δεν είμαι φυσικά. Θα αναφέρω κάποια από τα πολλά στοιχεία που υπάρχουν και είναι αντικείμενο των αρχαιολόγων και των ιστορικών, περιληπτικά, για να δούμε στην πορεία του τόπου μας τι μας έχει μείνει .
Η πρώτη ένδειξη ζωής/κατοικίας είναι από το 5000 πχ (Μικρό Βουνί) αν και υπάρχουν ενδείξεις για προγενέστερή εποχή που όμως ακόμα δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Ωστόσο, από τα Ομηρικά χρόνια και την μέχρι την Δυναστεία των Μακεδόνων η Λατρεία των Μεγάλων Θεών, τα μνημεία στο χώρο της Παλαιόπολης και αλλού έχουν δεσπόζουσα θέση. Ακολουθεί μια σκοτεινή περίοδος μέχρι τους Βυζαντινούς χρόνους και περίπου το 1200 οπότε εμφανίζονται οι Gateluzzi και αρχίζει έτσι μια αυτενέργεια η οποία επίσης δεν είναι πολύ γνωστή. Τα ευρήματα της εποχής είναι μια σειρά από Πύργους, εκκλησίες και μονές που έχουν αποτυπωθεί και καταγραφεί με πρωτοβουλία Του Δήμου Σαμοθράκης
Σήμερα λοιπόν έχουμε τα εξής δεδομένα :
- Στον μείζονα αρχαιολογικό χώρο στην Παλιάπολη, οι ξένοι έκαναν έρευνες τους προηγούμενους 2 αιώνες. Τον 20ο όλες οι εργασίες (πχ αναστηλώσεις) έγιναν από την Αμερικάνικη σχολή και τον Lehmann. Ακολουθεί η εφορεία Κλασικών Αρχαιοτήτων κα το Δ. Μάτσα, ο οποίος κατέγραψε και όλους τους χώρους αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος της Σαμοθράκης. Από δε τον αρχαιολόγο και σύμβουλο του Δήμου Βαγγέλη Παπαθανασίου έχει γίνει μια σημαντική αποτύπωση βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων (ναοί, μοναστήρια κτλ.).
Το 1958 έγιναν τα εγκαίνια του μουσείου, όπως αυτό είναι μέχρι σήμερα, με την εν τω μεταξύ ανεύρεση του καρπού της Νίκης τον οποίο ανταλλάξαμε με το μουσείο του Λούβρου για να μας δώσουν το ομοίωμα της και μια ζωφόρο με τις χορεύτριες. Έκτοτε ουδέν εκτός από εργασίες ανάδειξης και συντήρησης του αρχαιολογικού χώρου μετα από τις θεομηνίες που έχει υποστεί δυο φορές το νησί. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτελέστηκαν 3 έργα σε πολύ γρήγορους ρυθμούς μετα την επίσκεψη του τότε Πρωθυπουργού και είναι η ανάδειξη του Χριστού, η ανάδειξη του κάστρου της Χώρας και η επέκταση και εκσυγχρονισμός του μουσείου σύμφωνα με την μελέτη της αρχαιολογίας που δυστυχώς κατά ένα περίεργο τρόπο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ το τελευταίο στάδιο και παραμένει μέχρι και σήμερα μη επισκέψιμο. Τώρα επι πλέον από την τελευταία θεομηνία έχουμε την κατάρρευση, του δυτικού τοίχου του πύργου του Φονιά αλλά και την πλήρη εγκατάλειψη των ευρημάτων στο Μικρό Βουνί αλλά γενικά καμιά προοπτική έρευνας και ανάδειξης
- Τι πρέπει να γίνει καθώς το στοιχείο αυτό είναι από τα σημαντικότερα για την τουριστική ανάπτυξη της Σαμοθράκης; Γιατι επίσης ανησυχώ ότι θα χάσουμε και αυτό μας το πλεονέκτημα, καθώς βλέπω ότι τα χρήματα από τα διάφορα προγράμματα διοχετεύονται σε δευτερευούσης σημασίας προτάσεις και δράσεις στους νομούς της Περιφέρειας. Χρειάζεται άμεση παρέμβαση στο Υπουργείο Πολιτισμού για αυτοτελή και μόνιμη υπηρεσία - με έμπειρο όσο το δυνατό έφορου- κλασικών αρχαιοτήτων και έδρα την Σαμοθράκη ( και όχι την Αλεξανδρούπολη όπως είναι αυτή την στιγμή) , ο οποίος θα ξεκινήσει την αντιμετώπιση άμεσα των υφιστάμενων προβλημάτων λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου , του Μουσείου, του κάστρου της Χώρας κτλ. Θα πρέπει να γίνει ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, των πελασγικών τειχών, της Πύλης του Ήλιου, των Πύργων των Gateluzzi της αρχαίας πόλης. Δεν έχει γίνει καμιά μέχρι σήμερα έστω διερευνητική εργασία, μόνο αναγνωριστική, ώστε η περιοχή να είναι ένα ενιαίο αρχαιολογικό πάρκο όπως πχ είναι ο χώρος γύρω από την Ακρόπολη .
- Αξιοποίηση κυρίως από το Δήμο της περιοχής του Χριστού για οικοτουριστικές και πολιτιστικές δράσεις
- Δράσεις ανάδειξης και διαφύλαξης των σημερινών βυζαντινών εξωκλησιών και δημιουργία αντιστοίχων μονοπατιών ιστορίας
- Ανάδειξη του εσωτερικού αρχαιολογικού χώρου (Αρσινόειο, θέατρο , θέση Νίκης ) τέτοια ώστε να υποδεχτεί το αντίγραφο που μας έρχεται στην φυσική του θέση και να αποτελέσει έτσι προστιθέμενη αξία
- Ο Δήμος θα κινηθεί άμεσα στο να κηρυχτεί η Σαμοθράκη μνημείο πολιτιστικής κληρονομίας της UNESCO ώστε να βρεθούν έτσι και οι αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις
Απαραίτητη δε προϋπόθεση. το ξαναγράφω, η ύπαρξη αυτοτελούς αρχαιολογικής υπηρεσίας με έφορο στο νησί . Για την κήρυξησαν μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει ήδη υπάρξει πρόταση από μένα στο υπουργείο πολιτισμού επι Δημαρχίας μου αλλά και στον τον Προέδρο της Δημοκρατίας Κο Παυλόπουλο όταν επισκέφτηκε το νησί μας, ο οποίος και την αποδέχτηκε
Είμαστε άραγε άξιοι της πολιτιστικής μας κληρονομίας; Μπορούμε να είμαστε συνεχιστές της; Μπορούμε να αντιστρέψουμε την υφιστάμενη υποβάθμιση σε ραγδαία αναβάθμιση; Γιατί έτσι όπως πάμε έχουμε χάσει την Νίκη θα χάσουμε και όλα τα αντίγραφα.
Γιώργος. Μ. Χανός
Υποψήφιος Δήμαρχος Σαμοθράκης