Όπως εξηγεί ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του «Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοπικοιλότητας»: «Στην Ελλάδα παρατηρούμε την αύξηση των μωβ μεδουσών από τον περασμένο Οκτώβριο ήδη. Η Χαλκιδική είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση τις τελευταίες μέρες.
Όμως, στην πραγματικότητα, με βάση τις καταγραφές που έχουμε για τις μωβ μέδουσες φέτος το πρόβλημα είναι έντονο σχεδόν σε όλο το Αιγαίο από Αττική έως Χαλκιδική αλλά και στα κοντινά τους νησιά- Κυκλάδες, Σποράδες, Θάσο, Σαμοθράκη. Τον περασμένο μήνα είχε πρόβλημα και η Πελοπόννησος αλλά τώρα είναι καλύτερη η κατάσταση. Η Αλόννησος που επίσης είχε έντονο πρόβλημα είναι τώρα καθαρή. Στην ουσία, η Κρήτη και το Ιόνιο είναι φέτος τα μοναδικά καθαρά σημεία».
Σύμφωνα με τον κο Τακλή, το πρόβλημα που αντιμετώπισε ο Κορινθιακός κόλπος πριν 3-5 χρόνια και η έξαρση που είχε η Μάλτα τις 2 τελευταίες χρονιές, φέτος χτύπησε στο Αιγαίο. «Στη Μάλτα η κατάσταση είχε γίνει έκρυθμη- έβγαζαν μωβ μέδουσες στις παραλίες κατά εκατοντάδες» μας εξηγεί ο διαχεοριστής του ΕΠΒ και συνεχίζει: « Τέτοια είναι η συγκέντρωση που μπορούν να πετύχουν οι μωβ μέδουσες, που σε 1 τ.μ θάλασσας μπορεί να συνυπάρχουν 10 από αυτές. Η μέγιστη διάμετρος τους είναι 10 εκ, δεν φαίνονται εύκολα με το μάτι, ειδικά σε πιο θολά νερά».
Όπως εξηγεί ο θαλάσσιος βιολόγος, οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στην Μεσόγειο. Το τσίμπημα τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν. Οι νηματοκύστες των μεδουσών προκαλούν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο και κάψιμο.
Πως «καθαρίζει» μια περιοχή και οι αρμόδιοι που κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το (θαλάσσιο) χαλί
Όσο για το πως «καθαρίζει» μια περιοχή αλλά και πόσο καιρό θα μείνουν εδώ οι μωβ μέδουσες, σύμφωνα με τον κο Τακλή, η μετακίνησή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ένταση και την κατεύθυνση των ανέμων- « Συνήθως όταν βρεθούν σε μια περιοχή οι μέδουσες μένουν εκεί για αρκετό καιρό. Οι άνεμοι όμως βοηθούν στην απομάκρυνσή τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στους κλειστούς κόλπους-όπως ο Παγασητικός για παράδειγμα».
Ο κος Τακλής θέλει πάντως να τονίσει πως ενώ το «Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας» ενημέρωσε κατ’ αρχάς το υπουργείο Περιβάλλοντος για το θέμα, τον περασμένο Μάιο, όπως λέει ο ίδιος: «Μας αγνόησαν. Υπάρχει μια λύση για να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα στις περιοχές που οι μωβ μέδουσες υπέρ συσσωρεύονται- με ειδικά δίχτυα που τις εγκλωβίζουν. Δεδομένου όμως ότι αυτά τα δίχτυα έχουν μεγάλο κόστος αγοράς, οι υπεύθυνοι προτιμούν απλώς να αγνοούν αυτή τη λύση»
Πολλαπλά τα χτυπήματα που δέχεται το θαλάσσιο περιβάλλον
Τα προβλήματα πάντως, που έχουν κάνει ακόμα πιο εμφανή την παρουσία τους φέτος στις θάλασσες της ευρύτερης γειτονιάς, δεν είναι λίγα. Μετά τη θαλάσσια βλέννα στο Βόσπορο αλλά και στις δικές μας θάλασσες στο Βόρειο Αιγαίο, τις περίεργες φούσκες στη Σιθωνία και τους λαγοκέφαλους ήρθε και η επανεμφάνιση των μωβ μεδούσων για να ταράξει περαιτέρω τα νερά. Γιατί συμβαίνουν όμως όλα αυτά; Ο κος Τακλής εξηγεί το μηχανισμό της «θαλάσσιας αποδόμησης».
«Η τροπικοποίηση της θάλασσα της Μεσογείου είναι κάθε χρόνο ολοένα και πιο εμφανής. Τα ξενικά θαλάσσια είδη, ζώα και φυτά αυξάνονται διαρκώς. Χαρακτηριστικά παραδείγματα στη χώρα μας είναι ήδη εδώ και μερικά χρόνια το λεοντόψαρο και ο λαγοκέφαλος, το τσίμπημα του τελευταίου μάλιστα μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Έχουμε ήδη 1000 ξενικά είδη στη Μεσόγειο, τα οποία έχουν έρθει από Ινδικό Ωκεανό και Ερυθρά Θάλασσα.
Από αυτά τα είδη, δεν είναι όλα επιθετικά όπως ο λαγοκέφαλος ή χωροκατακτητικά. Η μεγάλη και κλιμακωτή άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής έχουν παίξει μεγάλο ρόλο στην είσοδο αυτών των ειδών από πιο θερμές θάλασσες. Την ίδια στιγμή υπήρξαν και τεχνικοί λόγοι που μετέφεραν αυτά τα είδη εδώ. Η διαπλάτυνση της διώρυγας του Σουέζ αλλά και το γεγονός ότι πολλά πλοία που έμπαιναν στο Σουέζ δεν άδειζαν τα νερά τους, από το πέρασμά που είχαν κάνει από άλλες θάλασσες, μπαίνοντας στο κανάλι, έφερε πολλά από αυτά τα τροπικά είδη στη Μεσόγειο».
Συμβουλές για τους πολίτες
–Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλία (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες).
–Αν σε μια παραλία έχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.
–Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους.
–Oι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες μέσα στην θάλασσα. Δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.
– Καλούνται όλοι οι πολίτες που βλέπουν οποιαδήποτε μέδουσα να τραβάνε φωτογραφία (έστω και με το κινητό του) και να ανεβάζουν την καταγραφή στο inaturalist.org (η πλατφόρμα έχει εφαρμογή και για ios και android) βάζοντας το είδος μέδουσας (αν δεν γνωρίζουν το είδος ας τοποθετούν cnidaria), την ημερομηνία που την είδανε και την ακριβή τοποθεσία. Με αυτό τον τρόπο ενημερώνεται ο σπέσιαλ google χάρτης που φτιάξαμε (οπότε μπορεί ο κάθε πολίτης να γνωρίζει τι καταγραφές μεδουσών υπάρχουν στην κάθε περιοχή από το κινητό του και μέσω των google maps), αλλά και οι καταγραφές είναι ανοιχτές για να μελετηθούν από κάθε βιολόγο και ερευνητή χρειάζεται αυτά τα δεδομένα.
Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας: Σταματήστε να βγάζετε τις μέδουσες στην στεριά!
Παράκληση να σταματήσουν οι πολίτες να βγάζουν τις μέδουσες στην στεριά. Δεν έχει απολύτως κανένα νόημα αυτό που κάνουν και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από τα ίσως 5 λεπτά που θα καταφέρουν να κερδίσουν για κολύμπι.
Παρακάτω παραθέτουμε 5 βασικούς λόγους:
1. Οι μέδουσες Cotylorhiza tuberculata, δημιουργούν καταφύγιο για νεαρά ψάρια ανάμεσα στα πλοκάμια τους και στην καμπάνα τους.
2. Σε έξαρση μεδουσών όπως της Pelagia noctiluca, πέρα του ανήθικου θέματος να σκοτώνονται χωρίς λόγω χιλιάδες μέδουσες, δεν υπάρχει κανένα απολύτως νόημα.
Ακόμα και 1.000 να βγάζατε σε μια παραλία υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες ή και εκατομμύρια άλλες μέδουσες σε πολύ κοντινή απόσταση, που ακόμη και ένα σκάφος να περνούσε με τον κυματισμό θα μπορούσε κάποιες να τις φέρει στην παραλία προς τους λουόμενους.
Τα κνιδοκύτταρα (δείτε εικόνα παρακάτω) είναι τα περιμετρικά διαφανή πλοκάμια τα οποία περιέχουν τις νηματοκύστες. Αυτά τα πλοκάμια σπάνε πολύ εύκολα και είναι αδύνατον κάποιος να δει τι τον τσίμπησε.
Αυτό μπορεί να προκαλέσει και την απώλεια εργασίας για κάποια άτομα που δεν θα μπορούν να περπατήσουν για να δουλέψουν και να πρέπει να μείνουν σπίτι. Όπως και κάποιοι άνθρωποι ίσως να κάνουν μηνύσεις σε λουόμενους (που τις βγάζουν και τις θάβουν) λόγω του ότι χάνουν χρήματα που δεν θα μπορούν να δουλέψουν για καιρό.
Όσο και να μην μας αρέσουν οι μέδουσες ή να βρίσκουμε εκνευριστικό το τσίμπημα τους, οι μέδουσες παίζουν και αυτές ένα μεγάλο ρόλο στο οικοσύστημα, και αυτό είναι η τροφική αλυσίδα.
Οι μέδουσες τρέφονται με ζωοπλαγκτόν (χιλιάδες μικροσκοπικά διαφορετικά πλαγκτονικά είδη - συμπεριλαμβανομένου και διάφορα είδη μεδουσών), το ζωοπλαγκτόν τρέφεται με φυτοπλαγκτόν. Αλλά παραμένουν γλυκός μεζές για τις θαλάσσιες χελώνες (όπου μπορούν να φάνε εκατοντάδες) και κάποια είδη ψαριών (π.χ. Ρέγγα, τόνος, κ.α.).
Αφαιρώντας ή και μειώνοντας ένα είδος φέρνεις σε κίνδυνο και άλλα είδη που εξαρτώνται από αυτό το είδος.
Αυτό σημαίνει πως και μικρά ψάρια που βρίσκουν προστασία στα πλοκάμια των Μεδουσών επειδή έχουν ανοσία στην τοξίνη των μεδουσών προστατεύονται από άλλους θηρευτές μέχρι να μεγαλώσουν ή κάποια είδη και σχεδόν σε όλη τους την ζωή ζουν γύρω από τις μέδουσες.
Κάποια είδη ψαριών αλλά και θαλάσσιων χελωνών η διατροφής τους είναι σημαντικό μέρος της ζωής των Μεδουσών. π.χ. η διατροφή της Ρέγγας μπορεί να αποτελεί και το 20% σε μέδουσες. Και αυτό είναι ένα μεγάλο σημαντικό ποσοστό διότι σε συγκεκριμένα μέρη η επιβίωση της Ρέγγας μπορεί να εξαρτάται μόνο αν έχει Μέδουσες σε εκείνη την περιοχή αν δεν υπάρχει κάποιο άλλο είδος από αυτά που τρώνε. Στην Μεσόγειο συναντάμε Ρέγγα μόνο κοντά στο Γιβραλτάρ.
Η μείωση μεδουσών όμως μπορεί να προκαλέσει ένα ακόμη πρόβλημα. Και αυτό είναι η αύξηση του πλαγκτόν.
