Από τα 4 στα 9 λεπτά αυξάνεται από το νέο έτος η τιμή της πλαστικής σακούλας σε μια προσπάθεια να περιοριστεί ακόμα περισσότερο η χρήση της και συγκεκριμένα στις 90 ετησίως ανά πολίτη έως το 2020 και στις 40 έως το 2025.
Ποιες πλαστικές σακούλες δεν χρεώνονται
Τα καταστήματα μπορούν να προμηθευτούν σακούλες οι οποίες έχουν πάχος από 50 ως 70 μm. Με τον τρόπο αυτό δεν οφείλουν να χρεώνουν τέλος στους καταναλωτές και έτσι να απαλλαγούν από τον επιπλέον κωδικό που θα πρέπει να “περάσουν” στην ταμειακή μηχανή. Δεν χρεώνονται επίσης οι νέου τύπου πλαστικές σακούλες οι οποίες είναι βιοαποδομήσιμες/λιπασματικές. Οι σακούλες δηλαδή που μετά από λίγο καιρό “διαλύονται” δεν χρεώνονται. Δεν χρεώνονται επίσης οι σακούλες που είναι μικρότερες των 15 μικρομέτρων.
Οι καταναλωτές πολλές φορές δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ποια σακούλα είναι πια και έτσι η πιο σίγουρη λύση είναι η προμήθεια σακούλας πολλαπλών χρήσεων η οποία κοστίζει 0,40 λεπτά ως 1,20 και με την οποία ο καταναλωτής μπορεί να κάνει… απόσβεση μέσα σε μερικές μόνο αγορές, καθώς το κόστος τους είναι ίσο με δέκα κοινές πλαστικές σακούλες…
Χρέωση πλαστικής σακούλας
1. Γιατί οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το περιβάλλον;
– Γιατί διαλύονται σε μικρότερα κομμάτια εύκολα και καταλήγουν στη θάλασσα.
– Ένα στα δύο απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (πηγή: Life Debag).
– Ένα στα τέσσερα ψάρια ανοιχτής θαλάσσης μπορεί να περιέχει μικροπλαστικά.
– Έως το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα παρά ψάρια.
– Για το 2017, στην Ελλάδα αντιστοιχεί η μεγαλύτερη χρήση πλαστικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση με περίπου 400 σακούλες κατά κεφαλήν ανά έτος (πηγή: ΙΕΛΚΑ).
2. Γιατί χρεώνονται οι πλαστικές σακούλες;
– Για να περιοριστεί η χρήση τους, ο νόμος 4496/2017 επιβάλλει από την 1η Ιανουαρίου 2018 περιβαλλοντικό τέλος για τις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς.
– Αποτελεί μέρος της εναρμόνισης της ελληνικής νομοθεσίας με ευρωπαϊκή οδηγία.
3. Γιατί η ελάχιστη χρέωση είναι 0,04 ευρώ;
– Γιατί ο παραπάνω νόμος ορίζει περιβαλλοντικό τέλος 0,03 ευρώ συν ΦΠΑ 24%, δηλαδή σύνολο 0,0372 ευρώ ανά σακούλα. Λόγω της ελάχιστης υποδιαίρεσης του ευρώ (0,01 ευρώ) η συνολική χρέωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη από 0,04 ευρώ ανά σακούλα.
Αξιοποίηση περιβαλλοντικού τέλους
4. Πού πάνε τα χρήματα του περιβαλλοντικού τέλους;
– Τα ποσά αποδίδονται από τους εμπόρους μέσω του μηχανισμού είσπραξης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων στον Ελληνικό Οργανισμό Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ).
Παγκόσμια πρωτοβουλία
5. Τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο;
– Οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ήδη εναρμονιστεί με την ευρωπαϊκή οδηγία.
– Χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, έχουν απαγορεύσει τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
– Χώρες όπως η Ολλανδία και η Ιρλανδία, έχουν επιβάλλει αντίστοιχο τέλος, ύψους 0,25 ευρώ και 0,22 ευρώ, αντίστοιχα.
– Πάνω από 35 χώρες ανά τον κόσμο έχουν απαγορεύσει πλήρως τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
Οξοδιασπώμενες & βιοδιασπώμενες σακούλες
6. Γιατί δεν χρησιμοποιούνται πλέον οξοδιασπώμενες σακούλες;
– Σύμφωνα με την προαναφερθείσα νομοθεσία οι οξοδιασπώμενες σακούλες απαγορεύονται.
– Πρόσφατες μελέτες θεωρούν ότι οι οξοδιασπώμενες σακούλες είναι περισσότερο επιβαρυντικές για το περιβάλλον.
7. Γιατί δεν βρίσκω βιοαποικοδομήσιμες σακούλες στα καταστήματα;
– Η τεχνολογία των βιοαποικοδομήσιμων πλαστικών (πχ πλαστικά από άμυλο) δεν έχει εξελιχθεί επαρκώς, ώστε να είναι αποδοτική και οικονομική η χρήση τους, ειδικά σε περιοχές με θερμό κλίμα.
Δωρεάν σακούλες
8. Γιατί σε άλλα καταστήματα μου δίνουν πλαστική σακούλα δωρεάν;
– Η δωρεάν διάθεση πλαστικής σακούλας απαγορεύεται.
9. Γιατί στη λαϊκή μου δίνουν δωρεάν τη σακούλα;
– Σύμφωνα με τη νομοθεσία εξαιρούνται από την επιβολή τέλους οι έμποροι περιπτέρων και του υπαίθριου εμπορίου.
10. Γιατί στο τμήμα οπωροπωλείου υπάρχουν σακούλες;
– Επιτρέπεται κατ΄ εξαίρεση η χρήση πλαστικής σακούλας με συγκεκριμένες προδιαγραφές για χύμα προϊόντα, για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, καθώς θεωρείται είδος συσκευασίας.
11. Γιατί τα καταστήματα διαθέτουν δωρεάν χάρτινες σακούλες;
– Η νομοθεσία αφορά μόνο τις πλαστικές σακούλες.
Επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες
12. Πώς θα μεταφέρω τα ψώνια μου στο σπίτι;
– Μπορείτε να προμηθευτείτε τις πλαστικές σακούλες πληρώνοντας το αντίστοιχο τέλος, αλλά προτείνεται να χρησιμοποιήσετε επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες.
13. Πωλούν όλα τα καταστήματα επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
– Ναι, η νομοθεσία υποχρεώνει τους εμπόρους να διαθέτουν επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες μεταφοράς σε εμφανές σημείο.
14. Θα χρειαστώ παραπάνω από μία επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
– Ναι, ένα νοικοκυριό εκτιμάται ότι θα χρειαστεί 3 με 4 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες για να καλύψει τις ανάγκες των αγορών του.
15. Οι επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες είναι απόλυτα ασφαλείς για τα τρόφιμα;
– Ναι, εφόσον τηρούνται βασικοί κανόνες υγιεινής.
16. Μέχρι πόσες φορές μπορούμε να χρησιμοποιούμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
– Δεν υπάρχει περιορισμός. Με μία ορθολογική χρήση μία επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα μπορεί να χρησιμοποιείται για χρόνια.
17. Μπορούμε να πλένουμε τις επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες;
– Ναι, εφόσον υπάρχει σχετική σήμανση στην τσάντα.
18. Μπορώ να χρησιμοποιήσω επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα μίας εταιρείας στο κατάστημα άλλης;
– Ναι, δεν υπάρχει περιορισμός.
Το κόστος στην υπόλοιπη Ευρώπη
Ολλανδία: 0,25 ευρώ/σακούλα
Ιρλανδία: 0,36 ευρώ/σακούλα
Πολωνία: 0,30 ευρώ/σακούλα (ξεκινά από 1η Ιανουαρίου)
Αγγλία: 0,10 ευρώ/σακούλα
Πορτογαλία: 0,10 ευρώ/σακούλα
Ισπανία: 0,05 ευρώ/σακούλα οι πολύ μικρές πλαστικές και με 0,15 οι συνηθισμένες
Βουλγαρία: 0,05 ευρώ/σακούλα
Ιταλία: τις έχει απαγορεύσει εντελώς από το 2011
Κατά 80% περιορίστηκε η χρήση πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ το 2018
Κατά 80% υπολογίζεται ότι περιορίστηκε η χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας στα σούπερ μάρκετ το 2018, πρώτο έτος εφαρμογής του μέτρου για την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους. Τούτο μεταφράζεται σε 1,5 δισεκατομμύριο λιγότερες σακούλες σε σύγκριση με το 2017, επίδοση αν μη τι άλλο ικανοποιητική. Η μείωση της χρήσης αναμένεται να είναι μεγαλύτερη το επόμενο έτος, καθώς από την 1η Ιανουαρίου 2019 το περιβαλλοντικό τέλος με το οποίο θα επιβαρύνεται κάθε λεπτή πλαστική σακούλα μεταφοράς θα αυξηθεί από 0,04 ευρώ που είναι σήμερα σε 0,09 ευρώ (συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ).
Σύμφωνα με τις μετρήσεις, αλλά κυρίως εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Ερευνας Λιανεμπορίου και Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), καθώς δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τη διάθεση εκτός των σούπερ μάρκετ, ακόμη και στην περίπτωση που η χρήση λεπτής πλαστικής σακούλας έχει μειωθεί κατά 65%, αυτό μεταφράζεται σε χρήση 130-135 σακουλών ανά κάτοικο ετησίως. Πρόκειται για μείωση σημαντική μεν, αλλά με απόκλιση από τον στόχο που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική οδηγία 2015/720/Ε.Κ. για τη μείωση της χρήσης πλαστικής σακούλας, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα που θα διασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν, το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2019.
Σε μια προσπάθεια ενημέρωσης των καταναλωτών ενόψει μάλιστα της αύξησης του περιβαλλοντικού τέλους, το ΙΕΛΚΑ πραγματοποιεί, σε συνεργασία με εννέα αλυσίδες σούπερ μάρκετ (ΑΒ Βασιλόπουλος, Γαλαξίας, Θανόπουλος, Μασούτης, MyMarket, Ok!Anytime Market, Praktiker, Σκλαβενίτης, Χαλκιαδάκης) σχετική ενημερωτική εκστρατεία. Η εκστρατεία θα πραγματοποιηθεί το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Δεκεμβρίου 2018 και τον Ιανουάριο του 2019, και περιλαμβάνει διανομή ειδικού φυλλαδίου σε πάνω από 1.500 καταστήματα σούπερ μάρκετ με 24 ερωτήσεις - απαντήσεις για την εφαρμογή του μέτρου, καταχωρίσεις σε φυλλάδια προσφορών και λοιπά έντυπα, ανάρτηση ενημερωτικής αφίσας ενημέρωσης για τη νομοθεσία και προώθησης της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενης τσάντας σε πολλά καταστήματα σούπερ μάρκετ και, φυσικά, αξιοποίηση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Μάχη για τα πλαστικά μιας χρήσης
Μπορούμε να φανταστούμε την καθημερινότητά μας χωρίς πλαστικά καλαμάκια, πιάτα και μαχαιροπίρουνα μιας χρήσης; Πολύ σύντομα αυτή θα είναι η πραγματικότητα γι’ αυτά και ορισμένα ακόμα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης. Η πρώτη οδηγία της Ε.Ε. αποκλειστικά για τα συγκεκριμένα πλαστικά βρίσκεται στα τελικά στάδια επεξεργασίας της και αναμένεται να εγκριθεί την άνοιξη. Ανάμεσα στις ενδιαφέρουσες προτάσεις του σχεδίου οδηγίας, που θέτει πλέον συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους, είναι η υποχρεωτική «ενεργοποίηση» της καπνοβιομηχανίας για τον καθαρισμό του περιβάλλοντος από τα αποτσίγαρα και η δημιουργία δομών για τη διαχείριση αλιευτικού εξοπλισμού.
Σε λίγες ημέρες θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη συνάντηση της «τριλογίας», δηλαδή εκπροσώπων του Ευρωκοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να συζητήσουν το κείμενο της οδηγίας, που εγκρίθηκε τον Οκτώβριο από το Ευρωκοινοβούλιο. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη ένας «διπλωματικός» πυρετός, καθώς οι άμεσα εμπλεκόμενοι, όπως η βιομηχανία πλαστικού κάθε χώρας και οι οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς συζητούν με τις κυβερνήσεις τη στάση που θα ήθελαν να κρατήσουν. Η οδηγία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: μετά την «προθέρμανση» με την πλαστική σακούλα, όλα δείχνουν ότι θα ακολουθήσουν για πρώτη φορά απαγορεύσεις συγκεκριμένων προϊόντων και προδιαγραφές για την κυκλοφορία άλλων. Ας δούμε ορισμένες από τις προτάσεις, που εγκρίθηκαν με μεγάλη πλειοψηφία από το Ευρωκοινοβούλιο:
• Εως το 2021 προτείνεται να απαγορευθούν εντελώς από την αγορά πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης όπως μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, στηρίγματα μπαλονιών, μπατονέτες, οξοδιασπώμενες σακούλες και συσκευασίες fast food από διογκωμένη πολυστερίνη.
• Τα κράτη-μέλη πρέπει να καταρτίσουν ένα σχέδιο για τη μείωση των πλαστικών μιας χρήσης τουλάχιστον κατά 25% έως το 2025. Τα μέτρα δεν πρέπει να είναι «οριζόντια», αλλά ανά προϊόν, ανάλογα με την επίπτωση που εκτιμάται ότι έχει στο περιβάλλον.
• Οι παραγωγοί προϊόντων μιας χρήσης (βιομήχανοι, εισαγωγείς κ.λπ.) θα πρέπει να συμμετέχουν αναλογικά στο κόστος καθαρισμού του περιβάλλοντος (μέχρι σήμερα συμμετέχουν στο κόστος της ανακύκλωσης μέσω των γνωστών συστημάτων). Συμπεριλαμβάνονται και οι καπνοβιομηχανίες (για τα φίλτρα των τσιγάρων, που περιέχουν μικροπλαστικά), που επιπλέον θα πρέπει να συμμετέχουν στο κόστος συλλογής, μεταφοράς και διαχείρισης των αποτσίγαρων, όπως και στο κόστος εκστρατειών ενημέρωσης των καταναλωτών.
• Ειδικά για τα αποτσίγαρα, τα κράτη-μέλη πρέπει να λάβουν μέτρα ώστε να μειώσουν το περιβαλλοντικό κόστος των χρησιμοποιημένων φίλτρων κατά 50% έως το 2025 και 80% έως το 2030. Η υπόθεση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία για χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, που εξακολουθούν να έχουν υψηλά ποσοστά καπνιστών.
• Οι συσκευασίες μιας χρήσης με καπάκι από πλαστικό θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν στην αγορά μόνο αν το καπάκι δεν αποσπάται κατά τη χρήση. Τέτοια προϊόντα κυκλοφορούν ήδη σε κάποιες χώρες όπως λ.χ. η Γαλλία.
• Τα πλαστικά μπουκάλια των ποτών και των αναψυκτικών θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά μόνο αν μέχρι το 2025 περιέχουν τουλάχιστον 35% ανακυκλωμένη πρώτη ύλη. Στόχος είναι προφανώς η ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης και η αύξηση της οικονομικής αξίας των υλικών, ώστε να λειτουργήσει ως μοχλός στην καλύτερη ανακύκλωση.
• Γενικά, τα κράτη-μέλη θα πρέπει έως το 2025 να συλλέγουν χωριστά το 90% των προϊόντων μιας χρήσης και να διασφαλίζουν τη σωστή ανακύκλωσή τους.
• Στην πρόταση περιλαμβάνεται και η αλιεία ως πηγή προέλευσης σημαντικού τμήματος της θαλάσσιας ρύπανσης. Οπως προτείνεται, τα κράτη-μέλη θα πρέπει από το 2025 να συλλέγουν τουλάχιστον το 50% του πλαστικού εξοπλισμού αλιείας και να ανακυκλώνεται το 15%.
• Τα προϊόντα γυναικείας προσωπικής υγιεινής δεν θα πρέπει να περιέχουν επικίνδυνα χημικά στη σύνθεσή τους.
• Τέλος, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενημέρωση: Στις συσκευασίες των πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης θα πρέπει να αναγράφονται σαφώς ο ενδεδειγμένος τρόπος διαχείρισης (μετά τη χρήση τους), η επίπτωση που προκαλεί στο περιβάλλον η κακή τους διαχείριση και αν περιέχουν επικίνδυνα χημικά, όπως βαρέα μέταλλα.
Η ελληνική βιομηχανία πλαστικού παρακολουθεί τις διαπραγματεύσεις και έχει καταθέσει τις προτάσεις της. «Η θέση μας είναι η εξής: η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά ήρθε στη βάση της οδηγίας για την κυκλική οικονομία. Με αυτή την έννοια, επιμέρους κανονισμοί όπως αυτός για την πλαστική σακούλα δεν ακολουθούν τη φιλοσοφία της κυκλικής οικονομίας: για να περιορίσουμε ένα προϊόν, πρέπει να βρεθεί ένα υποκατάστατο», εξηγεί Δημήτρης Σύρμος, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδας. «Κατά τη γνώμη μας, η “στοχοποίηση” συγκεκριμένων προϊόντων δεν τεκμηριώνονται επαρκώς. Η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει στην ανακύκλωση. Αν λειτουργούσαν σωστά τα συστήματα και οι μονάδες ανακύκλωσης, θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα». Ο κ. Σύρμος εκτιμά ότι οποιαδήποτε απόφαση πρέπει να δώσει χρόνο προσαρμογής στην εγχώρια βιομηχανία. «Αλλιώς είναι δεδομένο ότι θα πεθάνει. Δεν μπορούμε να προσαρμοστούμε σε διάστημα δύο ετών σε συνθήκες που δεν γνωρίζουμε ακόμα, ούτε λειτουργούμε στο ίδιο οικονομικό περιβάλλον όπως λ.χ. η Γερμανία».
«Είμαστε πολύ πίσω»
«Υπάρχει μεγάλη αντίδραση από τη βιομηχανία πλαστικού και την καπνοβιομηχανία για προφανείς λόγους», εκτιμά ο Αχιλλέας Πληθάρας, υπεύθυνος προγραμμάτων ευαισθητοποίησης στην περιβαλλοντική οργάνωση WWF. «Πολλά κράτη πιέζουν για αποδυνάμωση των μέτρων, ειδικά για εκείνα που αφορούν τη διευρυμένη ευθύνη παραγωγού, δηλαδή την υποχρέωση που τίθεται να συμμετέχουν στο κόστος συλλογής των πλαστικών μιας χρήσης από το περιβάλλον».
Η συζήτηση αυτή φαίνεται ότι θα αργήσει να... μπει στο αεροπλάνο από τις Βρυξέλλες προς την Αθήνα. «Η κατάσταση στη χώρα μας είναι πολύ πίσω», λέει ο κ. Πληθάρας. «Υπάρχει στόχος η ανακύκλωση πλαστικού να φθάσει το 70%, με την Ελλάδα να εκτιμά επισήμως ότι βρίσκεται στο 30%-40%, κάτι που καταρρίπτεται από τα στοιχεία των ΚΔΑΥ (κέντρων διαλογής ανακυκλώσιμων), που μιλούν για 7%. Το λυπηρό είναι ότι θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε σε κάποιους τομείς. Για παράδειγμα, λόγω τουρισμού, αν δημιουργούνταν ένα σύστημα χωριστής συλλογής των πλαστικών μπουκαλιών νερού (ΡΕΤ), θα μπορούσε να είναι πολύ επιτυχημένο, γιατί η τιμή πώλησης του ΡΕΤ στην αγορά είναι υψηλή. Εμείς όμως ακόμα συζητάμε πώς θα κλείσουμε τις χωματερές και πώς θα γίνουν τέσσερα ρεύματα ανακύκλωσης».
