Διαβάζω τον τελευταίο καιρό για κάποιες ενδιαφέρουσες κινήσεις που γίνονται και που θα αποδώσουν καρπούς μελλοντικά, όπως το μνημόνιο συνεργασίας με το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο κατά το οποίο θα γίνει καταγραφή της νεότερης ιστορίας του νησιού. Άλλοι πάλι προσπαθούν να αναδείξουν την πολιτιστική κληρονομιά και να την συνδέσουν με το τοπικό τουριστικό προϊόν στη Σαμοθράκη μέσω του Greek Brand New. Ο Δήμος χρηματοδοτεί εκδόση βιβλίου για τους Κεχαγιάδες του νησιού, cd με συλλογή Σαμοθρακιτικων παραδοσιακών τραγουδιών Όποια μα όποια προσπάθεια γίνεται είναι καλοδεχούμενη αρκεί να έχει ένα σχεδιασμό, μια στοχοθεσια και ένα όραμα.
Ωστόσο δεν άκουσα κανένα να αναφέρεται στην Άυλη πολιτιστική κληρονομιά, θεσμός που ξεκίνησε η Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO (2003) και που φυσικά συμμετέχει και η χώρα μας θεσπίζοντας το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας το οποίο μέχρι τώρα αριθμεί 138 ενταγμένα στοιχεία με τελευταία καταγραφή το μοιρολόι της Μάνης, αλλά ήδη ενταγμένο από το 2023 Μοιρολόι της Παναγίας στην Κοπάνη Ιωαννίνων , ο Μαλεβιζωτης (χορός της Κρήτης) , ο καλαματιανός, πολιτισμός της ελιάς και του ελαιόλαδου και πολλά αλλά. (https://ayla.culture.gr/purpose/ )
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι τα έθιμα, οι παραδόσεις, οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι πρακτικές που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά και αποτελούν μέρος της ταυτότητας ενός λαού. Σε αντίθεση με την υλική κληρονομιά, που περιλαμβάνει μνημεία, κτίρια και αντικείμενα, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά αφορά άυλα στοιχεία, όπως:
- Παραδοσιακή μουσική και χοροί (π.χ. το ζεϊμπέκικο ή ο ποντιακός χορός η το γιαρ-γιαρ).
- Γλωσσικές εκφράσεις (π.χ. τοπικές διάλεκτοι ή παραδοσιακά τραγούδια).
- Έθιμα και τελετουργίες (π.χ. το πανηγύρι, το Πάσχα στην Κέρκυρα).
- Παραδοσιακή μαγειρική (π.χ. συνταγές όπως η μπουγάτσα ή το παστίτσιο).
- Γνώσεις για τη φύση και το σύμπαν (π.χ. τρόποι καλλιέργειας ή παραδοσιακή ιατρική).
- Επαγγελματικές δεξιότητες και τεχνικές (π.χ. η τέχνη της υφαντικής ή η κατασκευή μουσικών οργάνων).
Πού είναι χρήσιμη;
Η πολιτιστική κληρονομιά είναι χρήσιμη γιατί:
- Διατηρεί την ταυτότητα και τη μνήμη ενός λαού, βοηθώντας να θυμόμαστε από πού προερχόμαστε.
- Ενισχύει την πολιτιστική ποικιλομορφία , προσφέροντας στους ανθρώπους τη δυνατότητα να κατανοήσουν και να σέβονται διαφορετικούς πολιτισμούς.
- Προωθεί την κοινωνική συνοχή , αφού ενώνει κοινότητες γύρω από κοινές παραδόσεις.
- Συμβάλλει στην οικονομία , ιδιαίτερα μέσω του πολιτιστικού τουρισμού (π.χ. φεστιβάλ ή τοπικές γιορτές που προσελκύουν πόλεις).
- Υποστηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη , καθώς συχνά βασίζεται σε παραδοσιακές πρακτικές που σέβονται τη φύση.
Με απλά λόγια, είναι ο ζωντανός πολιτισμός που κουβαλάμε μέσα μας και που δίνει χρώμα και νόημα στην καθημερινότητά μας.
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία ενός τόπου, καθώς συμβάλλει με διάφορους τρόπους, όπως:
1. Προώθηση του τουρισμού
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, όπως παραδόσεις, έθιμα, μουσική, χοροί, γλώσσες και μαγειρική, προσελκύει τουρίστες που ενδιαφέρονται για αυθεντικές πολιτιστικές εμπειρίες.
Τα φεστιβάλ, οι εκδηλώσεις και οι παραδοσιακές γιορτές αποτελούν πόλο έλξης για πόλεις, ενισχύοντας τον πολιτιστικό τουρισμό.
2. Δημιουργία θέσεων εργασίας
Η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς απαιτούμενο εξειδικευμένο προσωπικό, όπως δασκάλους παραδοσιακών τεχνών, ξεναγούς, τεχνίτες και διοργανωτές εκδηλώσεις.
Η παραγωγή και η εμπορία τοπικών προϊόντων (π.χ. παραδοσιακά χειροτεχνήματα, τρόφιμα) δημιουργούνται για μικρές επιχειρήσεις.
3. Ανάπτυξη τοπικών προϊόντων
Οι τοπικές επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον πολιτισμό (ταβέρνες, εργαστήρια χειροτεχνίας, ξενώνες) επωφελούνται από την αυξημένη επισκεψιμότητα.
Τα παραδοσιακά προϊόντα αποκτούν αναγνωρισημότητα και εξάγονται, προωθώντας τη φήμη του τόπου.
4. Ενίσχυση της ταυτότητας και της κοινωνικής συνοχής
Η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς ενισχύει την ταυτότητα του τόπου, καθιστώντας τον πιο ελκυστικό για γυναίκες και επενδυτές.
Η συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες αυξάνει τη συνοχή της τοπικής κοινωνίας, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής και ενισχύοντας το ενδιαφέρον των νέων για την περιοχή.
5. Διαφοροποίηση της οικονομίας
Σε πολλές περιοχές, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να προσφέρει εναλλακτικές πηγές εισόδου πέρα από τους παραδοσιακούς τομείς (π.χ. γεωργία ή βιομηχανία).
6. Προβολή του τόπου διεθνώς
Η καταγραφή και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από διεθνείς οργανισμούς (π.χ. UNESCO) μπορεί να αυξήσει τη φήμη του τόπου και να προσελκύσει επενδύσεις.
Συμπέρασμα:
Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί έναν πολύτιμο πόρο για την οικονομία ενός τόπου, καθώς όχι μόνο προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και διαφυλάσσει την πολιτιστική ταυτότητα και τη μοναδικότητά του. Συμβάλλει άμεσα στην ενίσχυση και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος ενός τόπου. Ακολουθούν οι βασικοί τρόποι με τους οποίους βοηθά:
1. Δημιουργία μοναδικών εμπειριών
Οι τουρίστες αναζητούν πλέον αυθεντικές και μοναδικές εμπειρίες, και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά προσφέρει ακριβώς αυτό.
Παραδείγματα:
Συμμετοχή σε παραδοσιακές γιορτές ή πανηγύρια.
Μαθήματα τοπικής μαγειρικής ή κατασκευής παραδοσιακών προϊόντων (π.χ. κεραμικά, υφαντά).
Παρακολούθηση τοπικών τεχνών, όπως χοροί, μουσική, θέατρο σκιών κ.λπ.
2. Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος
Η ενσωμάτωση της πολιτείας κληρονομιάς στο τουριστικό προϊόν βοηθά τον προορισμό να ξεχωρίσει άλλους ανταγωνιστικούς προορισμούς.
Για παράδειγμα, ένα νησί δεν προσφέρει μόνο θάλασσα και παραλίες, αλλά και τη δυνατότητα να ζήσει ο επισκέπτης την τοπική κουλτούρα (π.χ. παραδοσιακούς χορούς ή τοπικές αφηγήσεις).
3. Ενίσχυση του πολιτιστικού τουρισμού
Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς τομείς τουριστικής ανάπτυξης. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά (π.χ. γλώσσα, τοπικά έθιμα, προφορικές παραδόσεις) είναι η βάση για την ανάπτυξη αυτού του είδους τουρισμού.
4. Επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου
Η άυλη κληρονομιά συνδέεται συχνά με δραστηριότητες και εκδηλώσεις που δεν εξαρτώνται από την εποχή, όπως:
Χειμερινά φεστιβάλ ή αποκριάτικες εκδηλώσεις.
Εκπαιδευτικά εργαστήρια ή πολιτιστικές εκδρομές.
Αυτό συμβάλλει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και στη μείωση της εποχικότητας.
5. Προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού
Μέσω της πολιτιστικής κληρονομιάς προωθούνται εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως:
Αγροτουρισμός : Μαθαίνοντας για τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας ή παραγωγής προϊόντων (π.χ. τυρί, ελαιόλαδο).
Γαστρονομικός τουρισμός : Δοκιμή τοπικών παραδοσιακών συνταγών και συμμετοχή στη διαδικασία παραγωγής τους.
Θρησκευτικός τουρισμός : Μέσα από συμμετοχή σε τοπικά θρησκευτικά έθιμα και γιορτές.
6. Αύξηση της διεθνούς αναγνωρισημότητα
Όταν ένα στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς καταγράφεται στη λίστα της UNESCO (π.χ. το ρεμπέτικο τραγούδι, η μεσογειακή διατροφή), ο προορισμός αποκτά διεθνή φήμη, αυξάνοντας τη ζήτηση για επίσκεψη.
7. Αύξηση της τοπικής οικονομικής απόδοσης
Η ενσωμάτωση της πολιτιστικής κληρονομιάς στο τουριστικό αποτέλεσμα οδηγεί σε αύξηση των εσόδων για την τοπική κοινωνία.
Οι τουρίστες δαπανούν χρήματα σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την πολιτιστική κληρονομιά, όπως η αγορά παραδοσιακών προϊόντων, η συμμετοχή σε πολιτιστικά δρώμενα και η κατανάλωση τοπικών εδεσμάτων
Επιπλέον, οι μικρές τοπικές επιχειρήσεις επωφελούνται άμεσα από την αυξημένη επισκεψιμότητα
Θεωρώ ότι στην Σαμοθράκη υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαν να ενταχτούν στην άυλη κληρονομιά και να αποτελέσουν έτσι μοναδικό στοιχείο και brand για το πολιτιστικό και τουριστικό μας προϊόν. Επίσης πιστεύω πως υπάρχουν στο νησί και οι κατάλληλοι άνθρωποι που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν μια τέτοια ενέργεια.
Δάφνη Χαλκιά - Σταυράκη
