Γιατί όμως είναι σημαντικός ο χωροταξικός σχεδιασμός και τι μπορεί να προσφέρει στο γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας μας; Ακολουθούν οι απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν από την ανακοίνωση των υπουργείων Εξωτερικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Τι είναι ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός;
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτυπώνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος σ’ αυτές.
Ταυτόχρονα, προσδιορίζει τη συμβατότητα και την παράλληλη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών, με γνώμονα πάντοτε τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλασσίων περιοχών και την αξιοποίηση των θαλασσίων πόρων. Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, ιδίως δε με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS).
Η διαδικασία αυτή προβλέπεται στην οδηγία 2014/89/ΕΕ και εκπληρώνεται, με αυτόν τον τρόπο, η ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας μας. Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Ποιος είναι ο στόχος του;
Η οργάνωση του θαλάσσιου χώρου γίνεται με στόχο την ομαλή αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Όπως, άλλωστε, χαρακτηριστικά αναφέρουν από το υπουργείο Ενέργειας, «με τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, δίνεται η δυνατότητα μίας συντεταγμένης -και όχι αποσπασματικής- οριοθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
Η ορθή μεταφορά της οδηγίας στο εθνικό δίκαιο είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη βιώσιμης γαλάζιας οικονομίας, τη βιώσιμη χρήση των θαλάσσιων πόρων και τη διατήρηση υγιών θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας».
Ποια είναι η σημασία του;
Η κατάρτιση και η δημιουργία σχετικού χάρτη του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού αποτελεί την πρώτη αποτύπωση σε επίσημο ρυθμιστικό κείμενο της Ε.Ε. των απώτατων δυνητικών ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, δηλαδή της πλήρους επήρειας της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι σήμερα, από όλα κράτη-μέλη της ΕΕ, μόνο η Ελλάδα και η Κροατία δεν είχαν καταθέσει στην Κομισιόν τον ΘΧΣ.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη και του Υπουργού Ενέργειας και Περιβάλλοντος, Σταύρου Παπασταύρου, «πρόκειται για μία σημαντική πρωτοβουλία, καθώς για πρώτη φορά η χώρα μας θέτει τους κανόνες για την οργάνωση του θαλάσσιου χώρου. Ο ΘΧΣ συνιστά ένα ολιστικό χωροταξικό πλαίσιο και αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή ανάπτυξη γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας, αποτυπώνοντας με ευκρίνεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες που μπορούν να πραγματοποιούνται σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με σεβασμό στην αδήριτη ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος».
Άργησε η Ελλάδα να προχωρήσει στην περάτωση του ΘΧΣ;
Σύμφωνα με τα όσα καταγγέλλει σύσσωμη η αντιπολίτευση, η χώρα μας άργησε χαρακτηριστικά να ολοκληρώσει τις διαδικασίες περάτωσης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, γεγονός που οδήγησε και σε σχετική καταδίκη της χώρας μας από το από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (27 Φεβρουαρίου 2025). Συγκεκριμένα, η Ελλάδα, με βάση την Οδηγία 2014/89/ΕΕ, έπρεπε να καταθέσει τον Σχεδιασμό το αργότερο μέχρι τις 21 Μαρτίου του 2021, δηλαδή τέσσερα ολόκληρα χρόνια πριν από την ημερομηνία που το έπραξε.
Ο χάρτης συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ;
Όσον αφορά τη σχέση του ΘΧΣ με την οριοθέτηση ΑΟΖ στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας, δηλαδή στο Ιόνιο, στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, το υπουργείο Εξωτερικών απαντά πως «η διαδικασία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών έχει διαφορετικό αντικείμενο από τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, ο οποίος αφορά τη διαδικασία με την οποία οι αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών αναλύουν και οργανώνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις ανωτέρω θαλάσσιες περιοχές για την επίτευξη των οικολογικών, οικονομικών και κοινωνικών στόχων».
Ξεκαθαρίζει δε ότι «ο χάρτης που αποτυπώνει τον ελληνικό Θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ».
Ποια θα είναι η αντίδραση της Τουρκίας;
Μπορεί εκ μέρους της ελληνική πλευράς να υπάρχει αισιοδοξία σχετικά με την αντίδραση της Τουρκίας, καθώς η εκτίμηση αναφέρει πως δεν θα είναι ιδιαίτερα έντονη, ωστόσο ήδη λίγες ώρες μετά την παρουσίαση του ΘΧΣ, με ανακοίνωσή του, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας χαρακτήρισε «μονομερείς» τις ενέργειες της Αθήνας, οι οποίες «θα πρέπει να αποφεύγονται σε μια κλειστή ή ημίκλειστη θάλασσα όπως το Αιγαίο και η Μεσόγειος».
Είχε προηγηθεί η δημοσιοποίηση εκ μέρους του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Ναυτικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Άγκυρας (DEHUKAM) της πρώτης ακαδημαϊκής μελέτης για τον Θαλάσσιο Χωρικό Σχεδιασμό της Τουρκίας. Σε ανακοίνωσή του, το DEHUKAM αναφέρει πως το σχέδιο αποσκοπεί στο να ενισχύσει την κατανόηση της στρατηγικής της «Γαλάζιας Πατρίδας» στην κοινωνία και στους αρμόδιους φορείς, αλλά και να προσφέρει ένα πιο οργανωμένο πλαίσιο για τις δραστηριότητες της Τουρκίας στις θαλάσσιες περιοχές της, με σεβασμό στις περιβαλλοντικές παραμέτρους.
Η συνέχεια αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον, με πηγές του ελληνικού ΥπΕΞ να τονιζουν πάντως ότι η προγραμματισμένη για τα μέσα Μαΐου συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν θα διεξαχθεί κανονικά.
