Οι δήμαρχοι των ορεινών και των μικρών νησιών με πρωτοβουλία της Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Σάκη Αρναούτογλου, συσπειρώθηκαν και βρέθηκαν ενώπιον τριών επιτρόπων της Κομισιόν, του Κώστα Καδή, αρμόδιου για την Αλιεία και τους Ωκεανούς, του Ραφαέλε Φίτο, Εκτελεστικού
Αντιπροέδρου της ΕΕ, αρμόδιου για την Πολιτική Συνοχής και τις Μεταρρυθμίσεις και του Απόστολου Τζιτζικώστα αρμόδιου για τις Μεταφορές.
Οι πρόεδροι του Ελληνικού Δικτύου Ορεινών Δήμων και του Ελληνικού Δικτύου Μικρών Νησιών, Σωκράτης Κεφαλογιάννης και Ελευθέριος Κεχαγιόγλου κατέθεσαν στους Επίτροπους τα εξής ζητήματα:
1. Δημογραφική Συστολή και Ερημοποίηση
• Συνεχής μείωση πληθυσμού λόγω φυγής των νέων και έλλειψης ευκαιριών.
• Γήρανση πληθυσμού, με αυξανόμενες ανάγκες σε υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική φροντίδα.
• Αδυναμία προσέλκυσης και διατήρησης εξειδικευμένου προσωπικού, όπως δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί και γιατροί.
2. Περιορισμένη Πρόσβαση σε Χρηματοδοτήσεις της ΕΕ
• Οι δημοτικές διοικήσεις είναι υποστελεχωμένες και στερούνται τεχνικής επάρκειας για την προετοιμασία και διαχείριση συγχρηματοδοτούμενων έργων (π.χ. ΕΤΠΑ, Ταμείο Συνοχής, Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης).
• Ανάγκη για απλοποίηση πρόσβασης στα κονδύλια, μηχανισμούς προσαρμοσμένους στους μικρούς δήμους και εργαλεία στοχευμένης τεχνικής υποστήριξης.
3. Ελλιπείς Υποδομές και Υψηλό Κόστος Μεταφορών
• Ανεπαρκείς υποδομές ύδρευσης, απορριμμάτων, λιμένων και οδικού δικτύου.
• Υψηλό κόστος μεταφοράς αγαθών και προσώπων αυξάνει το κόστος ζωής και εντείνει την απομόνωση.
• Αναγκαιότητα διατήρησης και ενίσχυσης στοχευμένων μέτρων, όπως το καθεστώς «Μεταφορικό Ισοδύναμο» για τα νησιά.
4. Περιορισμένη Πρόσβαση σε Υπηρεσίες Υγείας και Εκπαίδευσης
• Έλλειψη μόνιμων γιατρών και βασικών υγειονομικών δομών σε πολλά νησιά και απομακρυσμένες περιοχές.
• Ελλείψεις εκπαιδευτικών και κλείσιμο σχολείων υπονομεύουν τη συνέχεια της εκπαίδευσης και τη ζωτικότητα των κοινοτήτων.
5. Αναξιοποίητο Περιβαλλοντικό και Πολιτιστικό Απόθεμα
• Παρά τον πλούτο φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, οι περιοχές αυτές δυσκολεύονται να αναπτύξουν βιώσιμες τοπικές οικονομίες.
• Ανάγκη για στοχευμένες επενδύσεις στον οικοτουρισμό, την αγροδιατροφή και την πράσινη επιχειρηματικότητα.
6. Ευαλωτότητα στην Κλιματική Αλλαγή
• Αυξανόμενη έκθεση σε πυρκαγιές, ξηρασίες, πλημμύρες και άλλους κινδύνους.
• Έλλειψη τοπικής ικανότητας πολιτικής προστασίας και ανάγκη ενσωμάτωσης σε μηχανισμούς ανθεκτικότητας και χρηματοδότησης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή της ΕΕ.
Οι Δήμαρχοι Μικρών Νησιών κατέθεσαν τις παρακάτω προτάσεις στην επιτροπή αλιείας του ΕΚ:
- Να μην ανακαλούνται οι άδειες αλιείας από νησιά με πληθυσμό κάτω των 3500 κατοίκων.
Η κάθε άδεια που ακυρώνεται σε μικρό νησί δημιουργεί την φυγή τουλάχιστον μιας
οικογένειας από μικρό νησί, η δε αλιευμένη ποσότητα είναι ελάχιστη σε σχέση με τα
αλιεύματα μιας άδειας σε μεγαλύτερο τόπο.
- Η παραβίαση νόμων αλιείας της ΕΕ από τρίτες υποψήφιες προς ένταξη χώρες να ελέγχεται
και να τιμωρείτε ως να έχει ανοίξει η χώρα το ανάλογο ενταξιακό κεφάλαιο. Υπάρχουν
αλιείς υπό ένταξη χώρας οι οποίοι δεν σέβονται το είδος του αλιεύματος, τον τρόπο
αλιείας, τις ποσότητες, τα προστατευόμενα είδη, τις προστατευόμενες περιβαλλοντικά
ζώνες, τις ζώνες απαγόρευσης αλιείας κλπ. - Το πρωτογενές προϊόν του αλιέα να μπορεί να αξιοποιείται και να διατίθεται από τον
αλιέα ως δευτερογενές και τριτογενές χωρίς άλλη άδεια. Να μπορεί ο αλιέας, τα ψάρια
που πιάνει να τα πουλά, εκτός από φρέσκα και ως τουρσί, λιαστά, παστωμένα, γεύματα
κλπ. Όπου δε χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός για την παραγωγή των προϊόντων, να δίνεται η
δυνατότητα ίδρυσης μικρής κοινόχρηστης μονάδας για εξυπηρέτηση των αλιέων της
περιοχής. Να ενισχυθεί αυτή η δραστηριότητα μέσω χρηματοδοτούμενων εργαλείων. - Εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση, συνέργειες αλιέων με τρίτους φορείς σχετικά με την
προστασία περιβάλλοντος. - Να επιδοτούνται ζημίες από καταστροφή αλιευτικών εργαλείων από ξενιστές (
λαγοκέφαλοι, λεοντόψαρο κλπ). - Να επιδοτηθεί η αλίευση ξενιστών όπως συμβαίνει και στη Κύπρο.
Ανάμεσα στα αιτήματα που διατυπώθηκαν ήταν επίσης:
- Δημιουργία ειδικού πλαισίου συνοχής για τους μικρούς νησιωτικούς και ορεινούς δήμους με αυξημένα ποσοστά συγχρηματοδότησης.
- Διεύρυνση του τεχνικού μηχανισμού υποστήριξης μικρών δήμων για την προετοιμασία ευρωπαϊκών έργων.
- Στήριξη της νησιωτικής ακτοπλοΐας και των δημόσιων μεταφορών σε ορεινές περιοχές.
- Ενίσχυση του αλιευτικού τουρισμού και των δράσεων προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και η Στήριξη των Παράκτιων περιοχών που ασχολούνται με την αλιεία.
- Ανάδειξη του προγράμματος “Διατηρώ” ως ευρωπαϊκού εργαλείου για τη διαφύλαξη της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σε ιστορικούς οικισμούς.
Μικροί Δήμοι – Μεγάλα προβλήματα
Η σημαντικότητα της αποστολής των δημάρχων με τον Σάκη Αρναούτογλου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι οι εν λόγω δήμοι είναι μεταξύ των πιο ευάλλωτων και σε πολλές περιπτώσεις παραμελλημένων περιοχών της Ελληνικής επικράτειας.
Η κλιματική κρίση, η ανεργία, η υποχρηματοδότηση, η αποεπένδυση, η πολιτιστική υποβάθμιση, η πληθυσμιακή μείωση, η έλλειψη δημοσίου και εξειδικευμένου προσωπικού και κυρίως η έλλειψη διοικητικής και εκτελεστικής πρωτοβουλίας, χτυπάνε αυτές τις περιοχές δυνατότερα όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά ευρωπαϊκό.
Οι δήμοι αυτοί, μετά από πολλά χρόνια, είχαν την ευκαιρία να κινηθούν οργανωμένα και να παραθέσουν στους επίτροπους της ΕΕ μερικά από τα μεγαλύτερα προβλήματα που μαστίζουν τους τόπους τους, διεκδικώντας μία κεντρική οργάνωση και σχεδιασμό για την επίλυση τους, ταυτόχρονα όμως τονίζοντας την ιδιαιτερότητα των διαφορετικών περιοχών και των ειδικών τους αναγκών.
Η γραφειοκρατία ως εμπόδιο στην εκτελεστική πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης
Οι αργοί ρυθμοί των μεταρρυθμίσεων όσο αφορά τις επικράτειες τόσο της Ελλάδας όσο και άλλων χωρών της ΕΕ, αποτελούν διαχρονικά ένα μεγάλο εμπόδιο στην επίλυση των προβλημάτων τους έγκαιρα. Τα προβλήματα και οι ανάγκες που δημιουργούνται σε παγκόσμιο και τοπικό επίπεδο πολλαπλασιάζονται με ραγδαίους ρυθμούς και η γραφειοκρατική προσέγγιση τόσο της κομισιόν όσο και της κυβέρνησης, τις περισσότερες φορές αποδεικνύεται ανεπαρκής μέχρι την στιγμή που θα φτάσει να εφαρμοστεί μία μεταρρύθμιση.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως η κατάσταση ως προς την εφαρμογή Ευρωπαϊκών κανονισμών στην Ελληνική επαρχεία βρίσκεται ήδη χρόνια πίσω από τις επικράτειες άλλων χωρών μελών της ΕΕ. Αυτό καθηστά ακόμα πιο δύσκολη την εφαρμογή μίας νέας πρωτοβουλίας ή μεταρρύθμισης.
Σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει και ειδικότερα τον τελευταίο καιρό με τις ΗΠΑ και την Ασία να κάνουν ιστορικά άλματα άλλωτε πίσω, άλλωτε μπροστά όσο αφορά την παγκόσμια συνεργασία, η ΕΕ φαίνεται πως έχει μείνει στάσιμη και ευάλωτη και είναι ακριβώς αυτές οι μικρές περιοχές των κρατών μελών που λαβώνονται περισσότερο, αλλά και αυτές που ίσως θα καθορίσουν (εάν ενισχυθούν και αναπτυχθούν) αν θα δώσουν ένα καλό push προς την πρόοδο όλης της επικράτειας – από τα κάτω προς τα πάνω.
Οι ιδιαιτερότητες της Ελληνικής επαρχίας – Η δυσκολία και η σημαντικότητα στην ενίσχυση της
Οι οικονομικές πληγές της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 εξακολουθούν να παραμένουν. Ενώ άλλα κράτη της ΕΕ έχουν ανακάμψει με μεγαλύτερη κρατική ικανότητα, οι αποδυναμωμένοι θεσμοί της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τις δεκαετίες αποεπενδύσεων σε αγροτικές περιοχές, την αφήνουν να αγωνίζεται να απορροφήσει και να εφαρμόσει αποτελεσματικά τα ταμεία ανάκαμψης της ΕΕ.
Η Ελλάδα λειτουργεί ως κράτος πρώτης γραμμής για τις επιπτώσεις της μετανάστευσης και της κλιματικής αλλαγής (όπως πυρκαγιές και ξηρασίες), επεκτείνοντας περαιτέρω τους περιορισμένους πόρους. Αυτές οι πιέσεις επηρεάζουν δυσανάλογα τις μικρές νησιωτικές και ορεινές κοινότητες που βρίσκονται ήδη υπό πίεση.
Τα ελληνικά νησιά αντιμετωπίζουν τριπλή απομόνωση —γεωγραφική, οικονομική και διοικητική. Οι μεταφορικές υπηρεσίες ειδικά με τα καραβάκια μπορεί να είναι σπάνιες, η ιατρική περίθαλψη περιορισμένη και τα σχολεία να μην είναι στελεχωμένα.
Οι ορεινές κοινότητες, εν τω μεταξύ, συχνά υποφέρουν από σκληρούς χειμώνες, περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης και μετανάστευση νέων που αφήνει πίσω τους γηρασμένους πληθυσμούς και κλειστά σπίτια.
Οι συγκρίσεις με άλλες ευρωπαϊκές αγροτικές περιοχές συχνά αγνοούν αυτές τις αποχρώσεις. Ένα απομονωμένο χωριό στη βόρεια Ιταλία μπορεί να είναι «απομακρυσμένο», αλλά πιθανότατα επωφελείται από την εγγύτητα σε μεγαλύτερες πόλεις, αξιόπιστους αυτοκινητόδρομους ή δημόσια σιδηροδρομικά συστήματα. Ένα ελληνικό νησί χωρίς φυσική παροχή νερού ή μια ορεινή πόλη όπου το πλησιέστερο νοσοκομείο απέχει τρεις ώρες, βρίσκονται σε πολύ διαφορετικά επίπεδα σε σχέση με άλλες επαρχίες.
Ο τουρισμός μπορεί να φέρει μια εποχική ώθηση, αλλά και να στρεβλώσει τις τοπικές οικονομίες. Πολλοί κάτοικοι αυτών των περιοχών ζουν σε μια περίεργη δυαδικότητα – που αγνοείται για το μεγαλύτερο μέρος του έτους, αλλά βασίζονται στην προβολή μιας ειδυλλιακής εικόνας της Ελλάδας στην υπόλοιπη Ευρώπη, τους καλοκαιρινούς μήνες.
Οι επαρχιακές πραγματικότητες της Ελλάδας απαιτούν μια προσαρμοσμένη, ευέλικτη πολιτική προσέγγιση – μια προσέγγιση που δίνει αξία στην ανθρώπινη γεωγραφία έναντι των στατιστικών και την ανθεκτικότητα έναντι της κερδοσκοπίας. Οι μηχανισμοί χρηματοδότησης θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη γεωγραφική απομόνωση και τη δυσκολία των υποδομών και όχι να την τιμωρούν. Το πιο σημαντικό, η αγροτική ανάπτυξη δεν πρέπει να μετριέται αποκλειστικά με την υπεραξία, αλλά από τη βιωσιμότητα των κοινοτήτων που κατέχουν τις παλαιότερες ζωντανές πολιτιστικές και γλωσσικές παραδόσεις της Ευρώπης.
Καθώς η Ευρώπη συνεχίζει να αντιμετωπίζει τη δημογραφική παρακμή στις αγροτικές της περιοχές και τον αυξανόμενο πολιτικό κατακερματισμό, η κατανόηση και η υποστήριξη της μοναδικής περίπτωσης των μικρών επαρχιών της Ελλάδας δεν είναι απλώς θέμα δικαιοσύνης – είναι στρατηγική αναγκαιότητα.
